تحلیل لایحه اصلاحات ارضی در ایران: از تصویب تا واکنش‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

یکی از سیاست­های کلان و بحث‌برانگیز دولت پهلوی، تصویب لایحه اصلاحات ارضی در دهه 1340ش بود.  هدف آن تغییر ساختار مالکیت زمین و بهبود وضعیت کشاورزان بوده است. این لایحه با واکنش‌های مختلفی از سوی گروه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روبه‌رو شد. از یک‌سو، موافقان این لایحه آن را اقدامی برای کاهش فقر و ایجاد عدالت اجتماعی در روستاها تلقی می‌کردند و معتقد بودند که این تغییرات می‌تواند به نوسازی ساختار کشاورزی کشور بینجامد. از سوی دیگر، مخالفان لایحه، به‌ویژه مالکان و برخی نیروهای سیاسی، آن را تهدیدی برای منافع و اقتدار خود می‌دیدند و از پیامدهای ناخواسته آن نگران بودند. پژوهش حاضر با تحلیل عمیق دیدگاه‌های موافق و مخالف نسبت به اصلاحات ارضی و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی دلایل هر یک از این واکنش‌ها می­پردازد. سؤال پژوهش حاضر این است که چه عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجب بروز واکنش‌های متفاوت به لایحه اصلاحات ارضی در ایران شد و چگونه این واکنش‌ها بر اجرای این لایحه تأثیر گذاشتند؟ یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهد  موافقان اصلاحات ارضی در دوران تاریخی موردبررسی، گروه‌های سیاسی مختلف در ایران از جمله مارکسیست‌ها بودند که هرکدام مواضع خاصی در قبال مسائل دهقانی و اصلاحات ارضی داشتند. احزاب مختلف چپ‌گرا در ایران، به‌رغم اختلافات در رویکردها و راه‌حل‌ها، به‌طورکلی بر ضرورت اصلاحات ارضی و تغییر در نظام مالکیت تأکید داشتند. مخالفان اصلاحات ارضی در ایران، که به‌طور رسمی در دهه ۱۳۴۰ ش با اصلاحات ارضی و سیاست‌های انقلاب سفید آغاز شد، طیف وسیعی از گروه‌های سیاسی و مذهبی، رهبران روحانی و شخصیت‌های وابسته به دربار را شامل می‌شد. این مخالفت‌ها از منظرهای گوناگون، از قانونی و اقتصادی تا مذهبی و سنتی شکل می‌گرفت و از گروه‌های مختلفی نظیر جبهه ملی، نهضت آزادی، برخی روحانیون برجسته و حتی افراد نزدیک به دربار شاهنشاهی نشأت می‌گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the land reform bill in Iran: From approval to reactions

نویسنده [English]

  • Zeynab Ghanbarynejad
PhD in History of Islamic Iran, Lecturer, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

One of the major and controversial policies of the Pahlavi government was the approval of the Land Reform Bill in the 1960s. This bill faced various reactions from numerous social, political, and economic groups. On the one hand, supporters of this bill considered it a measure to reduce poverty and create social justice in the villages and believed that these changes could lead to the modernization of the country's agricultural structure. On the other hand, opponents of the bill, especially landowners and some political forces, saw it as a threat to their interests and authority and were concerned about its unintended consequences. The present study examines the reasons for each of these reactions by deeply analyzing the views of those in favor of and against land reform, using a descriptive-analytical method. The question of the present study is what political, social, and economic factors led to different reactions to the Land Reform Bill in Iran and how did these reactions affect the implementation of this bill? The proponents of land reform in the historical period under review included various political groups in Iran, including Marxists, each of whom had specific positions on peasant issues and land reform. The various leftist parties in Iran, despite differences in approaches and solutions, generally emphasized the necessity of land reform and changes in the ownership system. The opponents of land reform in Iran which officially began in the 1960s with land reform and the policies of the White Revolution, included a wide range of political and religious groups, spiritual leaders, and figures affiliated with the court. These oppositions were formed from various perspectives, from legal and economic to religious and traditional, and originated from various groups such as the National Front, the Freedom Movement, some prominent clerics, and even individuals close to the imperial court.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land reform
  • Mohammad Reza Shah
  • Agriculture
  • Social Justice
  • Political Opposition