مرداویج و بازیابی هویت ایرانی با تأکید بر شرایط اجتماعی قرن چهارم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 مرکز معارف اسلامی و ادبیات فارسی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

مرداویج یکی از مدعیان سیاسی و مؤسس سلسله زیاریان در سال‌های 319 تا 323 ق بود. او پس از دستیابی به قدرت، به اقداماتی نظیر بزرگداشت آیین‌های ملی ایران پیش از اسلام، نهادن تاج پادشاهی بر سر و مخالفت با خلیفه عباسی پرداخت. همچنین از گزارشاتی که در منابع تاریخی آمده این‌طور بر می‌آید که او پس از لشکرکشی به خوزستان در سال 323 ق و بیرون راندن عمّال خلیفه از آن ناحیه؛ قصد تصرف بغداد و احیای شاهنشاهی ساسانی را داشته. برخی اقدامات سیاسی مرداویج می‌تواند متأثر از گرایشات و تعلق‌خاطر او به گذشته باستانی ایران باشد. این تعلق‌خاطر با توجه به اقدامات او که در این مقاله موردبررسی قرار خواهد گرفت می‌تواند به‌عنوان گرایش او به بازیابی هویت ایرانی تلقی گردد. نگاه به فرهنگ ایران پیش از اسلام یکی از بارزترین جنبه‌های قرن چهارم هجری است و آن را باید روح حاکم بر این دوران تلقی کرد که توسط اکثر امرای این عصر معیار ارزش‌گذاری و محل توجه بوده است. علاوه بر این، قرن چهارم هجری را باید نقطه اوج فرهنگ و تمدن ایران پس از اسلام دانست. ویژگی‌های برجسته این قرن و پیشرفت چشم‌گیر آن در زمینه‌های مختلف بر کسی پوشیده نیست. ریچارد فرای، ایران‌شناس برجسته، این دوران را با عنوان «عصر طلایی فرهنگ و تمدن ایرانی» توصیف می‌کند. همچنین، بسیاری از اندیشمندان از این دوره با عنوان «عصر رنسانس فرهنگ و تمدن ایران» یاد می‌کنند. بی‌تردید وضعیت اجتماعی یکی از عوامل اساسی و تأثیرگذار در تحولات و بروز گرایشات مختلف در جامعه است. این مقاله قصد دارد با رویکرد تاریخی- تحلیلی ابتدا به بررسی اقدامات متأثر از گرایش بازیابی هویت ایرانی در حکومت مرداویج بپردازد، سپس تأثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی قرن چهارم را در ایجاد این گرایش موردبررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mardavij and restoration of Iranian identity with an emphasis on the social conditions of the 4th century

نویسندگان [English]

  • Zahra Haseli 1
  • Seyed Ahmad Aghili 2
1 Department of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Center of Islamic Sciences and Persian Literature, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Mardavij was one of the political contenders and the founder of the Ziyarian dynasty in the years 319 to 323 AH. After gaining power, he took actions such as celebrating pre-Islamic Iranian rituals, placing the crown on his head and opposing the Abbasid caliph. Also, from the reports in the historical sources, it appears that after he marched to Khuzestan in 323 AH and expelled the Caliph's agents from that area; He intended to capture Baghdad and revive the Sassanid Empire. Some of Mordavij's political actions can be influenced by his tendencies and belonging to Iran's ancient past. According to his actions, which will be analyzed in this article, this attachment can be considered as his tendency to recover the Iranian identity. Looking at Iranian culture before Islam is one of the most obvious aspects of the 4th century of Hijri (AH) and it should be considered as the ruling spirit of this era, which has been the standard of value and attention by most of the rulers of this era. In addition, the 4th century of Hijri should be considered the peak of Iran's culture and civilization after Islam. The prominent features of this century and its remarkable progress in various fields are not hidden from anyone. Richard Fry, a prominent Iranologist, describes this period as "the golden age of Iranian culture and civilization". Also, many thinkers refer to this period as the "renaissance era of Iranian culture and civilization". Undoubtedly, the social situation is one of the basic and influential factors in the changes and emergence of different tendencies in society. This article, with a historical-analytical approach, first examines the actions affected by the tendency to restore Iranian identity in Mardovij's reign and then examines the influence of the social and cultural conditions of the fourth century in the creation of this tendency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Ziyar dynasty
  • Iranian identity
  • Mardovi
  • 4th century